Sprawozdania

Mamy szczęście! Sprawozdanie roczne Fundacji Współpracy PolskoNiemieckiej ukazuje się dziewiętnasty raz i to w dwóch językach: po polsku i po niemiecku. To znaczy, że każdy, kto jest zainteresowany 700 zewnętrznymi i naszymi własnymi projektami, które dofinansowaliśmy lub zrealizowaliśmy w ubiegłym roku, może poznać szczegóły dzięki niniejszej broszurze.

To, że wiedza i rozrywka również w drugim dziesięcioleciu XXI wieku dostępne są ponad granicami krajów i z taką łatwością przełamuje się bariery językowe, wcale nie jest takie oczywiste, jak często się sądzi. Prawda jest taka, że tylko ułamek publikacji ukazujących się w są- siadujących europejskich krajach jest dostępny Niemcom i Polakom w tłumaczeniu. Stwierdzenie to przenosi nas od razu w samo sedno jednego z naszych wielkich projektów kooperacyjnych: „Raport o kulturze: Postęp Europa” („Kulturreport: Fortschritt Europa” – szczegóły na str. 35). Został on wznowiony w 2010 r. jako wspólny projekt Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, Instytutu Stosunków Międzynarodowych, Fundacji im. Roberta Boscha, Szwajcarskiego Instytutu Kultury „Pro Helvetia” – i to nie tylko w języku niemieckim, francuskim i angielskim, lecz, dzięki naszemu zaangażowaniu, już po raz trzeci także po polsku. Podczas gdy pierwsza część projektu w 2007 r. ukazywała ogólne spojrzenie na europejskie stosunki kulturowe, w centrum zainteresowania drugiej znalazły się media w Europie. Trzecia edycja zajmuje się rolą literatury w Europie i na europejskim rynku księgarskim.

Czy można w ogóle mówić o literaturze europejskiej, jeśli mało który autor znajduje czytelników w całej Europie ze względu na brak tłumaczeń? Jaką rolę odgrywa literatura dla tożsamości europejskiej? Te i inne pytania są rozpatrywane na dwustu stronach zajmującej lektury. FWPN z sukcesem pokonuje bariery językowe i granice między krajami nie tylko za pomocą „Raportu o kulturze”, czy ukazującej się od 2005 r. serii literackiej „Kroki/Schritte” (więcej informacji na str. 59). Jest jeszcze program stypendialny GFPS (opis na str. 39), program zagranicznych pobytów i podróży badawczych dla dziennikarzy (od 2010 r.), są stypendia artystyczne dla autorów niemieckojęzycznych, tłumaczy i krytyków literatury w Willi Decjusza w Krakowie (szczegóły na str. 53).

Od rozszerzenia Unii Europejskiej na wschód w 2004 r. około dwóch milionów Polaków wyemigrowało do krajów „starej” Unii (przede wszystkim do Wielkiej Brytanii, Irlandii i Holandii). Od wiosny 2011 roku również w Niemczech obowiązywać będzie pełna swoboda w zakresie podejmowania pracy przez obywateli wszystkich krajów wschodniej Unii Europejskiej i znów eksperci zakładają, że ok. 500 tysięcy młodych Polaków będzie chciało pracować w Niemczech lub w Austrii. Także obywatele Niemiec korzystają z możliwości europejskiego rynku pracy i przenoszą centrum swego życia na wschód, ich liczba waha się w tym przypadku pomiędzy 100 a 120 tysiącami. O tym, że kiedyś było inaczej i niemało Niemców osiedlało się w Polsce opowiadała duża wystawa „Polacy z wyboru. Rodziny pochodzenia niemieckiego w Warszawie w XIX i XX wieku”, zorganizowana we współpracy z warszawskim Domem Spotkań z Historią (szczegóły na str. 62). Wystawa pokazała wkład niemieckich imigrantów w rozwój architektury, przemysłu, nauki i kultury w polskiej stolicy. Poza tym naszkicowała proces stopniowej i dobrowolnej asymilacji rodzin, które nie tylko przysłużyły się miastu codzienną pracą, ale również solidarnie wspierały Polaków w ich narodowym wysiłku – w walce o niepodległość podczas pierwszej wojny światowej, za niemieckiej okupacji podczas drugiej wojny światowej i w powstaniu warszawskim w 1944 roku.

O „warszawiakach z wyboru” lub inaczej – o uciekających do Polski obywatelach NRD opowiedział bardzo efektownie film dokumentalny „Żegnaj DDR! Przez Warszawę ku Wolności” („Tschüss DDR! Über Warschau in die Freiheit”), który można było zobaczyć w zeszłym roku na wielu pokazach w Niemczech i w Polsce, i który nadal cieszy się niespodziewanie dużym zainteresowaniem (patrz także „Sprawozdanie z działalności FWPN za rok 2009” i str. 22 niniejszej publikacji).

Cieszymy się, że Fundacji udało się nie tylko wystawić mały filmowy pomnik temu ważnemu rozdziałowi niemiecko-polskiej historii, ale także – wspólnie z Ambasadą Niemiecką w Warszawie – zbudować instalację artystyczną o tej samej co film nazwie. Miło nam, że szczycąca się największym nakładem w Polsce „Gazeta Wyborcza” wnet określiła ją jako „najciekawszy pomnik Warszawy”. Sercem instalacji (opis na str. 25), odsłoniętej uroczyście 6 października 2010 r., jest brama prowadząca na teren na Saskiej Kępie, niegdyś należący do Ambasady Niemieckiej w Warszawie; 6000 uchodźców, wdrapując się na tę bramę, otworzyło sobie drogę ku wolności.

Równo 20 lat później wolność gospodarcza i duchowa w Polsce i w Niemczech stała się oczywistością, a trudne stosunki sąsiedzkie zamieniły w kreatywne partnerstwo. Dziś Berlin i Warszawa na arenie międzynarodowej, politycznej i gospodarczej coraz częściej wystę- pują jako partnerzy – i to właśnie tej, jakże pozytywnej przemianie, poświęcone były trzecie Polsko-Niemieckie Dni Mediów, które odbyły się pod hasłem „Niemcy i Polska – partnerzy na wschodzie” w czerwcu 2010 r. w Dreźnie. Podczas trzydniowej imprezy w centrum zainteresowania znalazły się stosunki pomiędzy krajami Unii Europejskiej i Rosją a innymi krajami sąsiadującymi na wschodzie. Przeszło 300 uczestników dyskutowało w Dreźnie między innymi o tym, czy Niemcy i Polska mają możliwość i wolę przejęcia roli liderów w Europie poprzez wspólne inicjatywy w polityce międzynarodowej (m.in. Partnerstwo Wschodnie). Dniu powszedniemu mediów nad Odrą i Nysą poświęcony był podczas drezdeńskich Dni Mediów także panel dyskusyjny pod hasłem „Dziennikarstwo bez granic” („Über die Grenzen hinweg – grenzüberschreitender Journalismus”). Życie codzienne na granicy Polski i Niemiec dokumentuje wielu dziennikarzy, czasami nieświadomych, że ich praca „na kresach” ma niebagatelny wpływ na wizerunek tego sąsiedztwa w społeczeństwie danego kraju. Nie powinien więc dziwić fakt krytykowania przez ekspertów nadmiernej obecności w mediach jednych tematów kosztem innych, takich jak na przykład kultura.

Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej jest świadoma tej nierównowagi tematycznej i dlatego od 2006 r. w ramach projektu internetowego „Point” (więcej na str. 10) prezentuje zaniedbywane przez media tematy z Polski i Niemiec. Na portalach Twitter, Facebook oraz pod adresem www.portalpoint.info „Point” udowadnia, jak interesujący, urozmaicony i świeży jest dzisiaj dialog polsko-niemiecki – i to przy rosnącej akceptacji społeczności internetowej.

Zarząd Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej, maj 201