Walka z (cyber)wiatrakami? O kondycji cyberbezpieczeństwa w Europie

Dynamiczny rozwój cyberprzestrzeni oraz eskalacja konfliktów międzynarodowych sprawiają, że państwa muszą korzystać z nowych systemów ochrony. Goście panelu „Zagrożenie cyberwojną. Czy Europa jest w stanie obronić się w cyberprzestrzeni?” podzielili się swoimi przewidywaniami w związku z atakami m.in. Rosji, Iranu czy Chin.

Według danych przytoczonych w trakcie debaty, w polską cyberprzestrzeń w IV kwartale 2022 roku wymierzonych było ponad 70 incydentów. Wszystkie udało się udaremnić. Dla Niemiec liczba ta jest o wiele, wiele mniejsza. Co takie informacje znaczą dla Polek i Polaków i czy jesteśmy bezpieczni? Na te i inne pytania starali się odpowiedzieć goście: Kamil Basaj, doradca zespołu bezpieczeństwa przestrzeni informacyjnej przy Rządowym Centrum Bezpieczeństwa oraz Paweł Pelc, radca prawny Akademickiego Centrum Polityki Cyberbezpieczeństwa Akademii Sztuki Wojennej.

Prowadzący debatę Marcin Antosiewicz rozpoczął rozmowę od pytania: Czy Europa jest w stanie się obronić? Okazuje się, że ta kwestia jest bardziej złożona niż mogłoby się wydawać. Cele ochrony są zróżnicowane i obejmują elementy od infrastruktury, po osoby fizyczne. – Im więcej elementów funkcjonowania państwa jako gospodarki, systemu administracji, tym również większe zainteresowanie komponentu wojskowego przeciwnika niszczeniem, destabilizowaniem tych systemów – tłumaczył Kamil Basaj. Podkreślił on, że odpierania cyberataków, istotne jest dobranie odpowiednich narzędzi. Należy również pamiętać, że kraje związane są ze sobą umowami międzynarodowymi, zrzeszają się w różnych organizacjach. Kraje muszą więc podporządkowywać się konkretnym wytycznym, obowiązującym w zakresie danego zgrupowania. Jak podał Paweł Pelc – Unia Europejska wprowadza regulacje obligujące instytucje (głównie finansowe) do wprowadzania różnego rodzaju zabezpieczeń przed atakami w cyberprzestrzeni. Kamil Basaj zwrócił również uwagę na rolę NATO, które każdemu z państw członkowskich ma zapewnione potrzebne wsparcie w zakresie ochrony cyberprzestrzeni.

Unia Europejska oraz NATO współpracują ze sobą, umożliwiając osobom zaangażowanym w obronę cyberprzestrzeni odpowiednie szkolenia. Charakterystyczne są tak zwane działania „na żywym organizmie”, czyli symulowanie realnych ataków. Dzięki takiej strategii łatwiej odnaleźć błędy oraz nauczyć się praktyki.

Ważnym i wielokrotnie podkreślanym przez gości aspektem cyberataków jest oddziaływanie psychologiczne agresora. Rosja na przykład posługuje się przeróżnymi technikami manipulacji, aby jej model zastraszania był najbardziej efektywny. Nacisk na dezinformację ze strony rosyjskiej możemy obserwować od początku agresji na Ukrainę. Fake newsy to jedna z ulubionych strategii tej wojny. Z jednej strony pozwalają na wykreowanie obrazu Rosji jako bardzo niebezpiecznego przeciwnika, z drugiej ocieplają jej wizerunek tam, gdzie jest to konieczne. Wywoływanie lęku w społeczeństwie odgrywa ogromną rolę w cyberwalce. Paweł Pelc zaznaczył, że z tego powodu walka z dezinformacją jest niezwykle istotna. Przestrzeń internetowa bardzo szybko przesyła kolejne komunikaty, a nie każdy posiada kompetencje pozwalające na oddzielenie prawdy od nieprawdy. Takie zjawisko może znacząco obniżyć poziom bezpieczeństwa Polski czy Europy.

W obliczu obecnej sytuacji na arenie międzynarodowej rozwijanie i ulepszanie systemów cyberobrony stanowi jeden z ważniejszych elementów ochrony państwa. Mimo umów międzynarodowych i członkostwa w różnych organizacjach, poszczególne kraje muszą układać plan obrony według własnych potrzeb. Niemcy, w porównaniu do Polski, łagodniej podchodzą do incydentów, w szczególności tych pochodzących od Federacji Rosyjskiej. Ostatnio odparli kilka ataków na Bundestag. Ich działania są bardziej dyplomatyczne, związane z relacyjnym działaniem. Polska reaguje zupełnie inaczej, ze względu choćby na bliskość terytorialną z Ukrainą czy Rosją.

W trakcie debaty Forum Dialog Plus, która odbyła się 15 lutego 2023 roku w przestrzeni Centrum Konferencyjnego Zielna, rozważono różne scenariusze oraz możliwości przeciwdziałania cyberatakom. Problem jest jednak złożony, a możliwości cyfrowe bardzo szybko się rozwijają. Trzeba być uważnym i reagować – to główne wnioski z konferencji.