Uwaga! Kobieta na wolności

Wyrwała się ze szponów stereotypów i wzorców narzucanych przez społeczeństwo. Uwolniła się i nikt nie ma prawa jej ścigać, bo ona już tam nie wróci. Postępuje zgodnie ze swoją wolą, reaguje, komunikuje swoje odczucia i potrzeby. Tę opowieść o wyzwoleniu kobiety z utartych przez stulecia schematów snują przez taniec nowoczesny autorki spektaklu „Pussy Willow”, pokazanego na tegorocznym „DO Festival” w Gdańsku.

Rola i miejsce kobiet w społeczeństwie zmieniały się na przestrzeni wieków. Przez stulecia kobieta była uważana za słabą płeć. Ograniczaną do pełnienia konkretnych, narzuconych ról w społeczeństwie. Panował stereotyp kobiety niedorównującej mężczyźnie.

W epoce internetu i nadal dość zmaskulinizowanym świecie, nie można zapominać o ciele, często traktowanym jak towar, który ma swoją cenę, a każdy jego fragment może zostać poddany krytycznej ocenie społeczeństwa.

Analiza tych stereotypów i refleksja nad rolą kobiet to cel spektaklu „Pussy Willow”. Pomysł na tematykę i choreografię występu przygotowanego przez Marlen Pflüger z Niemiec i India deVere z Belgii pojawił się 1,5 roku temu w domowym zaciszu, a dokładniej kuchni Marlen. Dla artystek wybór tematu i rozwijania konceptu właśnie w kierunku szeroko rozumianej kobiecości był bardzo intuicyjny. Tematyka była im niezwykle bliska i oczywista, od początku wiedziały, że chcą opowiedzieć swoją historię, czyli po prostu historię kobiety. Kim ona jest, jak się zachowuje, jakie ma uczucia, co potrafi i do czego ma prawo. Spektakl nie tylko miał ukazać ją jako wyłamującą się ze schematu, podążającą własną ścieżką, ale także jako osobę żyjącą w społeczeństwie, w popkulturze, a w końcu po prostu kobietę żyjącą w naturze, a więc w rozumieniu ciała, kontaktu z nim, wolności wyboru, bezgraniczności.

Występ taneczny rozpoczęło ukazanie cyklu życia w naturze, opisanie roli kobiety w przyrodzie przez porównanie jej do wierzby – na początku spektaklu tancerki imitowały jej rozrastanie się i kwitnięcie, będące symbolem narodzenia się nowych istot, które muszą nauczyć się żyć i funkcjonować w społeczeństwie. W dalszych częściach artystki wyraziły tańcem okres dorastania, a później pewnej stabilności, aby na koniec ukazać zamknięcie cyklu życia, poprzez wyniesie gałęzi (będącej wcześniej częścią scenografii) na zewnątrz budynku, w którym odbywało się przedstawienie. Tym prostym zabiegiem pokazano, że wszystko, co pochodzi z natury, w końcu do niej powraca, tworząc zamknięty obieg.

W ramach spektaklu tanecznego „Pussy Willow” Marlen Pflüger i India deVere przedstawiły obraz kobiety w różnych środowiskach. Jak powiedziały twórczynie, tematem wystąpienia była wolność wyboru przestrzeni dla kobiecego ciała. Przedstawiono różne formy ekspresji i emocji. W formie tańca nowoczesnego ukazały między innymi bunt i frustrację, symbolicznie wyrzucając z życia przedmioty, ludzi, ale też emocje. Za pomocą dynamicznych ruchów artystki przedstawiły również współżycie seksualne i związane z nim emocje, przeżycia.

Wszystkiemu towarzyszyły odpowiednio dobrana praca świateł, zmieniająca się z delikatnych, przyciemnionych lamp w stroboskopy oraz muzyka – od imitującej dźwięki przyrody do drastycznych okrzyków i agresywnych tonów. Symbolika była zauważalna nie tylko w samych ruchach i scenerii, ale także w strojach tancerek. Sznury owinięte wokół miejsc intymnych jednej z nich, układające się w krój bielizny, symbolizowały pewne uciśnienie, blokadę kobiecości, być może odebranie jej przez kogoś. Druga miała na sobie wiele warstw różnych ubrań, założonych w zupełnie nielogicznej kolejności – spodnie, spódniczkę, strój kąpielowy czy bieliznę. Autorki chciały pokazać przez to także warstwowość i złożoność kobiecej natury, a przez chaos w nakładaniu na siebie części garderoby – dążenie do wolności i chęć wyłamania się z utartego schematu i przyjętych norm społecznych.

„Pussy willow (bazie wierzbowe) posiadają głęboko rozrastające się korzenie, które można uznać za inwazyjne, gdy zostaną posadzone w niewłaściwym miejscu” (Badgett, 2021 [tłum. własne]). Bazie stały się w spektaklu główną metaforą kobiety na tyle, by właśnie taki tytuł mu nadać. Wierzba, której kwiaty to bazie, ma głęboko rozrastające się korzenie. Ale kiedy znajdzie się w nieodpowiednim miejscu, może działać negatywnie. Przytoczony cytat z Badgett tak naprawdę nie ma nic wspólnego z tematyką kobiecą, bo pochodzi ze strony poradnikowej gardeningknowhow.com dotyczącej ogrodnictwa, a sam artykuł mówi o tym jak dbać o bazie wierzbowe. Fragment użyty został do promocji spektaklu w internecie, pojawił się także na kartkach, z którymi widzowie mogli zapoznać się przed spektaklem. Jego treść stała się jednak metaforą kobiety, ale znaczenie ma również sama nazwa rośliny. Autorki sprytnie posłużyły się tutaj homonimem słowa „pussy”, które samodzielnie (w sposób wulgarny) określa kobiece narządy płciowe, ale już jako „pussy willow” oznacza wierzbę iwę.

Pomysłodawczynie spektaklu nadały mu jeszcze inne znaczenie. Bazie w kontekście performance’u symbolizują kobietę, która jest istotą złożoną i bogatą w ludzkie piękno. Buduje relacje z innymi, jest pełna emocji, czułości i opiekuńczości, a zarazem jest silna, bo zapuszcza korzenie mocno w głąb. Takie były też tancerki: czułe, ale jednocześnie pełne wewnętrznej siły, mocno zakorzenione w samych sobie.

Jednak, jak podkreśla cytat z Badgett, sedno tkwi w tym, w jakim miejscu dochodzi do rozprzestrzeniania się tych korzeni. Wierzba, będąca metaforą kobiety, czy też ogólniej mówiąc człowieka, może być bezwartościowa w jednym miejscu, ale niesamowicie ważna i potrzebna w innym. Czasem nie chodzi o zmianę samego siebie, ale zmianę otoczenia. Na takie, do którego będzie się pasowało, da siłę i natchnienie, pokaże, że to, co robimy, ma wartość. W końcu na takie otoczenie, które wyciągnie pomocą dłoń i pozwoli korzeniom harmonijnie się rozrastać.

Spektakl „Pussy Willow” odbył się 3 sierpnia 2023 roku w Zakładzie Kulturalnym w Gdańsku. Występ był częścią warsztatów i festiwalu „DO Festival”, którego partnerem było Miasto Gdańsk oraz Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej.