„Chcę być archiwum”. Spotkanie wokół twórczości Waltera Kempowskiego
Twórczość Kempowskiego od lat doceniana jest przez krytyków i badaczy literatury niemieckiej. Dlaczego więc przekład książki tak wybitnego pisarza pojawia się w Polsce dopiero teraz?
Dzięki współpracy Wydawnictwa ArtRage i Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej w 2023 na rynku wydawniczym ukazała się ostatnia powieść Waltera Kempowskiego Wszystko na darmo. Fakt ten ucieszył amatorów niemieckiej literatury, zapoczątkował również dyskusję wokół twórczości autora oraz przekładów jego książek. Tematy te zostały poruszone na spotkaniu „Rozmowa o książce Waltera Kempowskiego Wszystko na darmo” w siedzibie Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej 7 listopada 2023 roku.
Małgorzata Gralińska, autorka tłumaczenia i Arkadiusz Żychliński, germanista, znawca twórczości Kempowskiego podjęli próbę odpowiedzenia na pojawiające się wokół tytułu pytania, nakreślili również sylwetkę Waltera Kempowskiego i osadzili ją w kontekście historycznoliterackim.
Zmarły w 2007 roku autor Wszystkiego na darmo to postać wyróżniająca się na tle innych niemieckich pisarzy – również tym, że działał sam, odcinając się od popularnych grup artystycznych. Pisał dwutorowo: część jego twórczości miała charakter mocno komercyjny, natomiast projekt Echosonda to kilkutomowa awangardowa praca, która nie była na tyle przystępna, by trafić do szerszego grona odbiorców.
Jak zauważył Arkadiusz Żychliński, Wszystko na darmo jest swoistym połączeniem owych dwóch natur literackich – w początkowo spokojnej narracji pojawiają się z czasem bardziej skomplikowane mechanizmy. Kempowski ukazał ludzi zanurzonych w historii, choć nic o niej niewiedzących. Są zamknięci w myślach, stoją obok samych siebie.
Zamiłowanie Kempowskiego do dokumentowania i gromadzenia wszelkiego rodzaju świadectw historycznych wpłynęło na kształt ukazanej fabuły. Pisarz już od dzieciństwa wykazywał niemałe zainteresowanie pamiątkami i relacjami dokumentującymi przeróżne wydarzenia. Interesowały go jednak nie tylko jednostkowe doświadczenia, a procesy zachodzące w umysłach społeczeństwa. Nie stworzył więc postaci, które wzbudzają w odbiorcy konkretne emocje. Chciał przedstawić typy i schematy, by czytelnik sam mógł zrozumieć oraz otworzyć się na zupełnie nową perspektywę.
Na spotkaniu w siedzibie Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej wybrzmiało wielokrotnie, jak ogromną pracę wykonała Małgorzata Gralińska. Poza niełatwym zadaniem przeniesienia myśli Kempowskiego zapisanych w języku niemieckim w specyficzny dla autora sposób, tłumaczka opatrzyła tekst bardzo dokładnymi przypisami. Dzięki temu treść jest dużo bardziej przystępna – odkrywają się bowiem nawiązania literackie i wszelkiego rodzaju konteksty społeczno-polityczne, które mogłyby umknąć czytelnikowi. To właśnie bardzo wymagający materiał językowo-kulturowy sprawił, że tak długo musieliśmy czekać na premierę wersji polskojęzycznej.
Wszystko na darmo dostępne jest na polskim rynku dzięki Wydawnictwu ArtRage oraz finansowaniu Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Pojawienie się takiego tytułu to bardzo ważny moment w literackim świecie, którego nie można przegapić.
Agata Becherka
