Od komunikacji po doświadczenie

Wyjazd za Odrę wzbudza ciekawość sąsiednim państwem. 2 czerwca 2022 roku uczestnicy seminarium eksperckiego „Zachęcić młodych Polaków i Niemców do zainteresowania się sąsiednim krajem - ale jak?” podjęli dyskusję na temat zaszczepienia fascynacji Polską i Niemcami wśród młodzieży.

„Barometr Polska-Niemcy” to cykliczne badanie, przeprowadzane od 2000 roku przez naukowców z Instytutu Spraw Publicznych w Warszawie we współpracy z Fundacją Konrada Adenauera w Polsce oraz Fundacją Współpracy Polsko-Niemieckiej, a od 2020 r. również Deutsches Polen-Institut. Wyniki kolejnych raportów kompleksowo odzwierciedlają wizerunek Polski i Niemiec w oczach obu sąsiadów, a także zmiany, jakie w nim zaszły. W latach 2016-2020 pytano Polaków o skojarzenia ze słowem: „Niemcy”. Zaobserwowano wówczas prawie pięćdziesięcioprocentowy wzrost odpowiedzi „okupant i najeźdźca” (z 21% w 2016 r. do 30% w 2020 r.). W tym samym czasie najczęstszą konotacją ze słowem „Polska” wśród Niemców była „turystyka i kultura” (zmiana z 23% w 2016 r. do 29% w 2020 r.). Tak odmienne tendencje mogą wskazywać na wpływ retoryki rządowej obu państw, która w przypadku Polski mocno spolaryzowała podejście do zachodniego społeczeństwa.

W czwartek, 2 czerwca 2022 roku zaprezentowano wyniki najnowszego raportu: „Barometr Polska-Niemcy 2022: Młodzi dorośli z Polski i z Niemiec o źródłach wiedzy i obrazie kraju sąsiada” autorstwa dr. Agnieszki Łady-Konefał z Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich w Darmstadt. Przedstawienie rezultatów analizy otworzyło seminarium eksperckie: „Zachęcić młodych Polaków i Niemców do zainteresowania się sąsiednim krajem - ale jak?”, które odbyło się w ramach projektu: „Aktorzy, obszary, sposoby – komunikacja polsko-niemiecka: ze sobą i o sobie”. Wydarzenie zostało zrealizowane przez Instytut Spraw Publicznych i Deutsches Polen-Institut, dzięki środkom Polsko-Niemieckiej Fundacji na rzecz nauki. Interpretacja otrzymanych wyników wraz z wystąpieniami Charlotte Lohmann z Amadeu Antonio Stiftung i Pauliny Maloy z Wrocławskiego Instytutu Kultury, stały się podstawą do dyskusji na temat skuteczności poszczególnych form komunikacji z młodymi przedstawicielami obu narodowości.

Edukacyjny sabotaż na dwa fronty

Według „Barometru Polska-Niemcy 2022. Edycja młodzi” szkoła stanowi podstawowe źródło wiedzy o kraju sąsiada aż dla 65% Polaków i 32% Niemców między 18 a 29 rokiem życia, jednakże dotychczas przeprowadzane zajęcia nie wzbudzają zainteresowania drugim społeczeństwem i jego kulturą. Polskim uczniom brakuje zbiorowych inicjatyw, w które mogliby zaangażować się wspólnie ze swoimi rówieśnikami z Niemiec. Patriarchalizm, rasizm, degradacja środowiska naturalnego i homofobia są zjawiskami, przeciwko którym aktywnie protestują młodzi ludzie z obu krajów. Chcąc wzbudzić ich zainteresowanie, warto uwzględnić choć jedno z nich w agendzie zbliżających się projektów. Z kolei Niemcy mierzą się z brakiem zajmujących treści dotyczących Polski i ciekawych sposobów ich prezentacji w szkole. Przeciętny uczeń nie uczęszcza na zajęcia z języka polskiego, więc większość informacji otrzymuje podczas lekcji historii. Młodzież nie ma szansy poznać kultury wschodniego sąsiada w podobnym stopniu co np. Francji, ponieważ wspólna przeszłość zostaje zredukowana przez program nauczania do okresu wojny i okupacji. Młodzi Niemcy nie są zainteresowani Polską ze względu na fakt, że nic im się z nią nie kojarzy. W szkołach brakuje dodatkowej oferty spotkań, pokazujących ten kraj poprzez jego kulturę, kuchnię czy sport, czym oprócz samych nauczycieli powinny zajmować się m.in. organizacje rządowe. Powyższe zjawisko niesie za sobą namacalne konsekwencje, jak brak zaangażowania w projekty polsko-niemieckie, zamiast których uczniowie wybierają pozostałe wydarzenia. Z powodu należy zwrócić uwagę młodzieży na inicjatywy pozaszkolne, które wciągają młodych ludzi w ambitne projekty, umożliwiające rozwój w środowisku międzynarodowym.

Medialny afront

Polskie media publiczne i politycy o poglądach konserwatywnych przedstawiają Niemcy jako byłego okupanta, który wciąż chce narzucić nam swoją retorykę. Rządowi w Warszawie zarzuca się celowe pogarszanie stosunków, między innymi poprzez instrumentalizację historii. Konflikt stopniowo oddziałuję na zmianę tematyki poruszanej przez niemieckie media publiczne, co bezpośrednio przekłada się na opinię przeciętnego obywatela. „Barometr Polska-Niemcy 2022” pokazuje, że dla 56% młodych Niemców telewizja publiczna jest głównym źródłem wiedzy o społeczeństwie i polityce, jednakże największy odsetek respondentów (63%) czerpie informacje z wideoblogów zamieszczanych na YouTube. Kolejno uplasowały się m.in.: telewizja prywatna (57%) i publicznie dostępne portale internetowe (54%), co sugeruje, że w celu wypromowania Polski w niemieckich mediach, warto korzystać form audiowizualnych: reportaży, kinematografii czy treści popularnonaukowych. Uważajmy przy tym, by nie stosować takich samych form w celu przybliżenia Niemiec społeczeństwu znad Wisły. Raport pokazuje również, że 79% młodych Polaków wybiera Facebook, jako swoje główne źródło wiedzy. Następnie ankietowani wymienili: prywatne stacje radiowe (61%), publicznie dostępne portale internetowe (60%) oraz wideoblogi na YouTube (55%). Wynika to najprawdopodobniej z przedstawienia atrakcyjnych treści, które odbiegają od schematów utartych formatów. Jest to szczególnie widoczne w przypadku telewizji, która z roku na rok traci odbiorców, ze względu na obniżenie poziomu wiarygodności, co potwierdzają również analizy Centrum Badania Opinii Publicznej. Jeśli zależy nam na stworzeniu wspólnej przestrzeni do wymiany informacji, najefektywniejszą drogą komunikacji są publicznie dostępne portale internetowe oraz wideoblogi na YouTube, które gromadzą ponad 54% badanych z obu państw. Wyniki analizy częściowo potwierdzają obserwacje Charlotte Lohmann z Amadeu Antonio Stiftung, która stwierdziła, że w celu obustronnej promocji Polski i Niemiec warto korzystać z: Instagrama, TikToka oraz serwisu YouTube, które umożliwiają publikowanie najbardziej zróżnicowanych treści, dostosowanych do potrzeb danego użytkownika.

Ciekawość kraju sąsiada zachęca młodzież do zagranicznego wyjazdu, ale to dopiero on wzbudza prawdziwe zainteresowanie kulturą i społeczeństwem zza Odry. Bezpośrednie doświadczenie może całkowicie pochłonąć młodego człowieka, pod warunkiem że go nie rozczaruje, o co dość trudno jeśli zakładamy, że nie ma wcześniejszych oczekiwań w stosunku do Polski lub Niemiec. „Patrząc na to, co zmieniło się na przestrzeni lat, widać, że wzajemny wizerunek poprawił się po obu stronach granicy. Jeśli wrócimy do bezpośrednich spotkań, to jestem przekonana, że ta tendencja się utrzyma, ale negatywna retoryka ze strony polskiego rządu oczywiście smuci i powoduje, że ma się wątpliwości. Jaka jest wytrzymałość relacji, które z takim trudem są budowane, i w jakim stopniu mogą zostać zburzone? Nie przymykałabym na to oka” – mówiła Agnieszka Łada-Konefał, autorka badania: „Barometr Polska-Niemcy 2022. Edycja: młodzi”, które od wielu lat jest wspierane przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej.

Link do publikacji: https://www.isp.org.pl/pl/publikacje/mlodzi-dorosli-z-polski-i-z-niemiec-o-zrodlach-wiedzy-i-obrazie...