Operacja: Kooperatywa Kultury - tekst Adriana Musiała

„Kooperatywa Kultury dla polsko-niemieckich Inicjatyw 2015”- taki tytuł nosi projekt współtworzony już od dwóch lat przez Fundację Współpracy Polsko-Niemieckiej i Towarzystwo Niemiecko-Polskie w Berlinie,  ciesząc się niesłabnącym zainteresowaniem młodych aktywistów z Berlina, Brandenburgii i regionu przygranicznego.

W 2015 roku projektowi towarzyszył szereg spotkań oraz imprez, które miały na celu zintegrowanie mniejszości polskiej mieszkającej w Niemczech, wyeksponowanie jej działalności i odnoszonych sukcesów, ale także podejmowanie trudnych tematów, które występują we wzajemnych relacjach pomiędzy Polakami i Niemcami. Temu służył cykl spotkań z pisarzami, naukowcami i twórcami kultury, którzy w swoich pracach sięgają po tematy związane ze stosunkami polsko-niemieckimi, wspólną historią i bliskim sąsiedztwem.

Niemiecki historyk o Polakach w Niemczech

Jedno ze spotkań zorganizowane zostało  w marcu 2015 roku w gmachu ratuszu w berlińskiej dzielnicy Pankow. To właśnie tam Marcin Wiatr rozmawiał o nowej książce, której autorem jest dr Peter Oliver Loew, niemiecki historyk zajmujący się historią Polski oraz pracownik naukowy Niemieckiego Instytutu Kultury Polskiej w Darmstadt (recenzja książki).  W swojej książce dr Loew pisze o mniejszości polskiej w Niemczech, jej przeżyciach, doświadczeniach i o tym, że Polacy są bardzo ważną grupą w społeczeństwie niemieckim jako druga co do wielkości mniejszość po Turkach, niestety często zapominana i niedoceniana. Spotkanie odbyło się pod roboczym tytułem: „My nieobecni”- Historia Polski w Niemczech.

Polka, która stała się Niemką i Niemka, która wciąż jest Polką

W podobnym tonie utrzymane było spotkanie z Agnieszką Kowaluk, Polką mieszkającą od kilku lat w Monachium, autorką książki pt. „Jesteś taka niemiecka! Moje życie w kraju, który nie lubi swoich cnót” („Du bist so deutsch! Mein Leben in einem Land, das seine Tugenden nicht mag”). Autorka jest tłumaczką literatury współczesnej z języka niemieckiego na polski  oraz dziennikarką, wcześniej studiowała germanistykę w Warszawie i  w Bonn. Po studiach na stałe osiedliła się w Niemczech. W swojej książce podejmuje temat podwójnej tożsamości i dylematów z tym związanych. Dla Polaków jest Niemką, dla Niemców nadal Polką. O swoich doświadczeniach, przemyśleniach i spostrzeżeniach rozmawiała  z Dorotą Danielewicz w Bibliotece Ingeborg-Drewitz w Berlinie.

Dzieci Janusza Korczaka i Pani Esther

O bolesnych doświadczeniach związanych z II wojną światową dyskutowano  z kolei podczas spotkania promującego książkę pt. „Ostatni występ Pani Esther” („Fräulein Esthers letzte Vorstellung”), której autorami są Adam Jaromir i Gabriela Cichowska (recenzja książki). Książka dotyka problemu holocaustu, a głównymi jej bohaterami są dzieci przebywające w sierocińcu znajdującym się na terenie getta w Warszawie, którego dyrektorem był doktor Janusz Korczak. Bohaterów poznajemy  na trzy tygodnie przed  likwidacją sierocińca, kiedy pod kierunkiem tytułowej Pani Esther i za pozwoleniem Janusza Korczaka, przygotowują się do wystawienia sztuki, ucząc się roli, ćwicząc swoje kwestie, dzięki czemu mają zapomnieć o problemach dnia codziennego. Książka dosyć szczegółowo opisuje trudy z jakimi musieli się zmagać mieszkańcy sierocińca, panujący tam głód, szerzące się choroby. Lektura wymaga więc dużej wrażliwości i posiadania przynajmniej minimalnej wiedzy historycznej. Ożywionym dyskusjom na temat książki i historii Żydów, sprzyjało miejsce, w którym zorganizowano spotkanie. Była to sala modlitewna dawnego sierocińca żydowskiego w Berlinie, w dzielnicy Pankow.

111 powodów, dla których warto kochać Polskę

W nieco innych okolicznościach przebiegało spotkanie z Matthiasem Kneippem, autorem książki  pt. „111 powodów by kochać Polskę” („111 Gründe, Polen zu lieben”), podczas którego autor opowiedział o kulisach powstania książki i jego podróży po Polsce, pomiędzy Odrą a Bugiem (recenzja książki). Dzieło przypomina wyznanie miłości do Polski, Polaków, polskiego dziedzictwa kulturalnego, polskiej kuchni i polskiej mentalności. Niejednokrotnie sytuacje w niej przedstawione należy traktować z przysłowiowym „przymrużeniem oka”.

Polsko-niemieckie produkcje filmowe

Oprócz spotkań z autorami, którzy podejmują w swojej pracy tematy związane z relacjami polsko-niemieckimi, odbyła się m.in. projekcja filmu „Inwokacja dla snu” („Invocation to Sleep”) w reżyserii Ewy Wikieł, nad którym wspólnie pracował zespół polsko-niemiecki. Głównym bohaterem jest ośmioletni Kornel, który razem z rodzicami mieszka na małej, polskiej wsi, (zwiastun filmu: https://vimeo.com/139967364).
Podczas spotkania przedstawiono także cele i założenia innej inicjatywy kinowej, która będzie realizowana w ramach „Kooperatywy Kultury”, czyli projekt Nikotyna. Jest to pomysł studentów z Polski i Niemiec, którzy chcą nakręcić wspólnie film osadzony w realiach reżimu komunistycznego w Polsce (więcej informacji: http://www.nikotyna-film.com/).

Noc naukowców w Klubie Polskich Nieudaczników

Do „Kooperatywy Kultury” zaproszeni zostali także naukowcy, którzy mogli zaprezentować swoje projekty i pomysły podczas IV Nocy Polsko-Niemieckich Inicjatyw dla naukowców. Spotkanie miało na celu integrację osób, które zajmują się badaniem relacji polsko-niemieckich i danie im pola do prezentacji w niekonwencjonalny sposób swoich dokonań i wymiany doświadczeń z innymi. W prezentacji mogli wziąć udział także ci, którzy dopiero zaczynają badania w tej dziedzinie. Spotkanie odbyło się w Klubie Polskich Nieudaczników w Berlinie (więcej: https://www.pol-int.org/pl/node/3413).
Powodzenie projektu w 2014 i 2015 roku pozwala mieć nadzieję, że i w tym roku będzie realizowany z podobnym rozmachem. Jego główną zaletą jest bowiem niezwykle zróżnicowany program, obfitujący w różnorakie wydarzenia kulturalne, pośród których każdy znajdzie coś dla siebie.


Adrian Musiał