Przez Warszawę ku Wolności. 20 lat temu tysiące obywateli NRD uciekało przez Polskę na Zachód
Dokładnie 20 lat temu, 5 października 1989 roku, ostatni obywatele NRD wyjechali z Dworca Gdańskiego w Warszawie do Niemiec Zachodnich. „Wszyscy pamiętamy Hansa-Dietricha Genschera na balkonie ambasady niemieckiej w Pradze. Ale oprócz tego wydarzenia jest też wiele innych, o których mniej się pamięta. Do nich należy ucieczka tysięcy obywateli NRD, którzy jesienią 1989 roku jechali do Republiki Federalnej Niemiec przez Polskę”– mówi Albrecht Lempp, członek zarządu i dyrektor Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej wyjaśniając, dlaczego fundacja została producentem filmu Żegnaj DDR! Przez Warszawę ku Wolności. O tej mało znanej historii opowiada film, którego prapremiera odbędzie się 12 października w Berlinie, a premiera w Warszawie – 21 października.Reżyser Krzysztof Czajka przedstawia w swoim filmie ówczesnych uchodźców, którym powiodła się ucieczka przez Warszawę. Film przywraca także pamięci cichych bohaterów tamtych dni, wielu Polaków, którzy na granicy i w Warszawie wspierali obywateli NRD w ich ryzykownych planach. Żegnaj DDR! podkreśla nie tylko ludzki, ale także polityczny wymiar ówczesnych wydarzeń w Warszawie.
Tuż po zaprzysiężeniu Premier Tadeusz Mazowiecki, szef pierwszego niekomunistycznego rządu polskiego, musiał wraz z ministrem spraw zagranicznych Krzysztofem Skubiszewskim pilnie rozwiązać problem uchodźców. Odbywało się to w trudnych warunkach związanych z polityką wewnętrzną i zagraniczną – w jego rządzie zasiadało czterech komunistycznych ministrów, w tym minister spraw wewnętrznych generał Kiszczak, odpowiedzialny za zabezpieczenie granic. „Wszyscy zdawaliśmy sobie sprawę z tego, że w NRD na uciekinierów czekają więzienia Stasi”, mówi w filmie 82-letni Mazowiecki. Oprócz niego i Krzysztofa Skubiszewskiego w dokumencie wypowiadają się dawni niemieccy ambasadorzy RFN i NRD: Johannes Bauch i Jürgen van Zwoll. Opowiadają o odważnym i ludzkim zachowaniu przedstawicieli rządu Mazowieckiego i Kościoła Katolickiego w Polsce: uchodźcy ani nie zostali odesłani do NRD, ani też nie byli prześladowani przez policję wtedy, gdy znajdowali się poza terenem ambasady niemieckiej, co miało miejsce między innymi w Pradze. Zamiast tego kilkuset obywateli NRD zakwaterowano w 80 podwarszawskich ośrodkach wypoczynkowych.
Po trudnych negocjacjach, pod koniec września 1989 roku doszło do porozumienia: obywatele NRD mogli wyjechać do Republiki Federalnej Niemiec. 1 i 5 października około 2000 z nich wyruszyło na Zachód z Dworca Gdańskiego w Warszawie. Inni udawali się do Niemiec Zachodnich samolotami lub drogą morską. Film Żegnaj DDR! Przez Warszawę ku Wolności przypomina dramatyczny niemiecko-niemiecki epizod, który miał miejsce w Polsce i który dzięki zaangażowaniu polskich władz doczekał się rozwiązania. Jednocześnie film ten przywraca pamięć o rozdziale polsko-niemieckiej i europejskiej historii, który miał duży wpływ na upadek muru berlińskiego.
Kontakt ws. filmu: Ewa Baran, ewa.baran@fwpn.org.pl
