Rzeczpospolita według Nowaka-Jeziorańskiego - recenzja Agnieszki Bąder

Czym jest racja stanu? Jak powinniśmy układać relacje z  państwami sąsiednimi? Co czeka polską politykę zagraniczną? Na te pytania aktualnej nadal odpowiedzi udzielił już Jan Nowak-Jeziorański w publikacji pt. „Rzeczpospolita atlantycka”.

W ponad dwustustronicowym zbiorze artykułów przekazał swoją koncepcję na prowadzenie polskiej polityki zagranicznej. Autor, Jan Nowak-Jeziorański (1914-2005) był politykiem, politologiem, dziennikarzem i działaczem społecznym, a w czasie II wojny światowej żołnierzem i emisariuszem Armii Krajowej. Znany jako Kurier z Warszawy dostarczał dokumenty i zdjęcia z Warszawy do Londynu dla AK. Po wojnie osiadł w Stanach Zjednoczonych, gdzie został pierwszym dyrektorem polskiej rozgłośni Radia Wolna Europa. Popierał przystąpienie Polski do struktur atlantyckich oraz budowanie pozytywnych relacji z Ukrainą, Białorusią, Litwą i Rosją.

W siedmiu rozdziałach autor przedstawia swoje zdanie na następujące kwestie: polska polityka zagraniczna, dylematy historyczne, Polonia, relacje z Rosją, Ukrainą, Białorusią i Litwą. W jednym z artykułów pisał: Nienawiść i wrogość budzą nienawiść i wrogość. Niemcy widzący w Polakach nieprzejednanych wrogów bardziej będą skłonni szukać sojusznika przeciwko Polsce w rosyjskim nacjonalizmie, a także: Aby Polska nie padła ofiarą jeszcze jednej zmowy między Niemcami a Rosją, nie możemy kultywować obecnej wrogości wobec obu tych potężnych sąsiadów. Cytaty te doskonale ukazują myśl Nowaka-Jeziorańskiego. Według niej dobre relacje z sąsiadami są niezbędne dla polskiego bezpieczeństwa. I właśnie bezpieczeństwo jest słowem-kluczem koncepcji autora. Możemy czuć urazę dla Niemców, Rosjan, Ukraińców, Litwinów czy Białorusinów, ale warto pamiętać, że to się nam nie opłaca. Kurier z Warszawy przekonuje także, że równie dobrze to nasi sąsiedzi mogliby mieć do nas pretensje o różne zaszłości historyczne.

W książce znajdziemy blisko trzydzieści artykułów Jana Nowaka-Jeziorańskiego z lat 1991-2004. Ukazywały się one w najbardziej poczytnych dziennikach i tygodnikach polskich i polonijnych, m.in. „Gazecie Wyborczej”, „Wprost”, „Polityce”, „Związkowcu” czy „Nowym Dzienniku”. Autor występował w nich w roli specjalisty, którego wiedza i doświadczenie pozwoliły na wykreowanie nowego, odważnego pomysłu na polską politykę zagraniczną. Utrzymywanie dobrych relacji z sąsiadami, pojednanie i zrozumienie, wspieranie Polonii, a także zwrot w stronę Zachodu były głównymi składnymi koncepcji Nowaka-Jeziorańskiego.

Publikacja jest lekturą obowiązkową dla wszystkich osób zainteresowanych stosunkami międzynarodowymi oraz polityką zagraniczną. Prosty język wypowiedzi sprawia, że publikację czyta się niezwykle szybko i ze zrozumieniem. Myśl Nowaka-Jeziorańskiego uświadamia, że lepiej współpracować z sąsiadami, niż zachowywać urazę. Zdaniem autora warto wykazać się empatią w relacjach sąsiedzkich, a co za tym idzie, starać się zrozumieć postępowanie innych państw. Należy również wyzbyć się poczucia krzywdy historycznej, który cały czas towarzyszy Polakom. Przecież każdy kraj Europy Środkowo-Wschodniej doznał wielu cierpień na przestrzeni wieków.

Książka ukazała się pod koniec ubiegłego roku, a została wydana przez Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego we Wrocławiu. Wyborem artykułów i opracowaniem merytorycznym zajął się Zbigniew Rokita.

Agnieszka Bąder