Wystawa "Ślad pokoleń. Od synagogi do Żydowskiego Domu Modlitwy"

Projekt zatytułowany „Ślad pokoleń. Od synagogi do Żydowskiego Domu Modlitwy w By-tomiu” obejmuje wystawę, film dokumentalny wraz z towarzyszącą jej publikacją oraz liczne działania edukacyjne, skierowane do odbiorców w każdym wieku. Projekt uzyskał wsparcie Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Realizowany jest we współpracy z Oberschlesisches Landesmuseum w Ratingen oraz Stiftung Haus Oberschlesien w Ratingen. Premiera filmu dokumentalnego „Dwa światy. Od synagogi do Żydowskiego Domu Modlitwy w Bytomiu” (reż. Alicja Schatton, VidiFilm) odbędzie się w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu 28 października 2021 roku (godzina 17.00), natomiast wernisaż wystawy, połączony z promocją publikacji, 4 listopada 2021 roku (godzina 13.00). Dla wszystkich zainteresowanych, z uwagi na obowiązujące obostrzenia sanitarne, ekspozycja będzie dostępna od 5 listopada 2021 roku. Czas-miejsca-ludzie-przedmioty – w tych czterech słowach zamyka się sens i koncepcja wystawy „Ślad pokoleń. Od synagogi do Żydowskiego Domu Modlitwy w Bytomiu”. Historia zbiorowości i losów jednostkowych stanowi w podjętym projekcie punkt wyjścia dla dogłębnej próby ich poznania, poprzez sięganie do kontekstów historycznych, politycznych, kulturoznawczych czy obrzędowych. Narracja wystawy dotyczyć będzie historii gminy żydowskiej w Bytomiu przed- (w czasie trwania wojny) i po wojnie, z uwzględnieniem tak ważnych miejsc jak synagoga i Żydowski Dom Modlitwy. Historia miejsc i ludzi pokazana zostanie przez szereg zachowanych w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu obiektów (artefaktów), które ukażą ciąg związków przyczynowo-skutkowych trwania społeczności żydowskiej w tym miejscu, od czasów największej prosperity miasta poczynając od II połowy XIX wieku, z uwzględnieniem dramatycznych momentów tj. systematyczne wykluczanie Żydów z życia społecznego w latach 30. XX wieku, „Polen-Aktion”, „noc kryształowa”, wreszcie wybuch II wojny światowej i jej koniec, aż po moment powrotu i ponownego osiedlania się Żydów w Bytomiu – tej nielicznej grupy Żydów niemieckich, ale również Żydów polskich, w dużej mierze przesiedlonych z przedwojennych Kresów Wschodnich II RP. Na wystawie wyeksponowane zostaną m.in. aron ha-kodesz, bima, pulpit kantora, parochet, drobne przedmioty użyteczności codziennej związane z historią gminy żydowskiej w Bytomiu (pieczątki, świeczniki, mezuzy, tality, lampki pamięci) oraz, co warte podkreślenia, woluminy z przełomu wieków w językach hebrajskim i jidysz, opatrzone wpisami i pieczęciami własnościowymi, a także notatkami ich właścicieli. Wystawę uzupełniać będą w istotny sposób film dokumentalny i publikacja „Dwa światy. Od synagogi do Żydowskiego Domu Modlitwy w Bytomiu”, obejmujące te elementy dziedzictwa materialnego i niematerialnego, których z różnych przyczyn nie można zaprezentować na wystawie poprzez zachowanie artefakty. Motyw wiodący – dwa światy – odnosi się do świata realnego, materialnego, w którym żyjemy i funkcjonujemy oraz świata minionego. Sięgając do wielowątkowej historii miasta odzwierciedlona w nich (publikacji i filmie) zostanie obecność przedstawicieli społeczności żydowskiej w społeczno-gospodarczym życiu Bytomia, w szeregach miejskiego establishmentu (jako członków stowarzyszeń i towarzystw, donatorów fundacji stypendialnych i inspiratorów akcji charytatywnych i pomocowych) czy bytomskiego samorządu, wreszcie idąc dalej obecność przedstawicieli żydowskiej społeczności jako mimowolnych bohaterów dramatycznych wydarzeń II wojny światowej i asymilacja tych, którzy przeżyli w nowej, powojennej rzeczywistości. Zostanie ona pokazana w kontekście zachowanych relacji i wspomnień, materiałów archiwalnych czy swoistych „spotkań” z miejscami ważnymi tj. cmentarz żydowski, ale też śladami zachowanymi w urbanistyczno-architektonicznej substancji miasta. Publikacja, film oraz materiały edukacyjne (w polskiej i niemieckiej wersji językowej) udostępnione zostaną na stronie projektu, będącej podstroną strony internetowej Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, 5 listopada 2021 roku: https://muzeum.bytom.pl/ Zapraszamy do zwiedzania wystawy oraz korzystania z udostępnionych materiałów.