Współpraca jako znak jakości. Transfer praktyki polsko-niemieckiej w wymiarze międzynarodowym

W 2011 roku nawet najwięksi sceptycy uznają porozumienie Polaków i Niemców wraz z idącą za nim cyrkulacją idei i ludzi za fakt nie podlegający dyskusji – co jednocześnie nie wyklucza krytycznego namysłu nad charakterem i jakością tej wymiany.

Fotografia Zbigniewa Libery pt. „Kolarze” stanowi interesujący komentarz do polsko-niemieckiej przeszłości i teraźniejszości: widzimy na niej ubranych na sportowo mężczyzn w kaskach rowerowych, którzy usiłują podnieść biało-czerwony szlaban. Artysta nawiązuje do słynnego zdjęcia z 1 września 1939 r., mającego przedstawiać łamanie przez niemieckich żołnierzy polskiego szlabanu granicznego. Pamięć o trudnej przeszłości – poddana takiej interpretacji – nie zniknęła, ale już nie paraliżuje, stereotypy dały się odczarować i przełamać. Możemy iść dalej.

Po zapoczątkowanym w Polsce przełomie w Europie Wschodniej, którego symbolem stało się zburzenie Muru Berlińskiego, relacje polsko-niemieckie miały przez 20 lat czas na wejście w dorosłość. Pora na refleksję – co dalej? „Porozumienie” nie jest stanem danym bądź wypracowanym raz na zawsze. Oznacza permanentny „work in progress”. W ciągu minionych 20 lat zmieniły się społeczeństwa – polskie i niemieckie. Współczesna rzeczywistość „porozumienia” i „współpracy” wymaga nowej narracji, bo zmieniła się przestrzeń w której funkcjonujemy.

„Porozumienie” nie istnieje też wyłącznie w bilateralnej interakcji między dwoma narodami. Dzieje się w przestrzeni międzynarodowej. Bez polsko-niemieckiego kroku od historycznej przepaści do ścisłego współdziałania nie byłaby możliwa realizacja tak wielkich projektów politycznych jak Unia Europejska. Perspektywa jednoczącej się Europy stymulowała oba kraje do podejmowania wspólnych działań, trudno też wyobrazić sobie zjednoczoną Europę ze sporem polsko-niemieckim w tle.

Spoglądając na relacje między Berlinem i Warszawą z zewnątrz – z perspektywy Moskwy, Kaliningradu, Wilna czy Seulu, można postawić pytanie, czy proces budowania polsko-niemieckiej współpracy ma wymiar jednorazowy, czy też może warto doszukiwać się w nim bardziej uniwersalnego potencjału? Proces dochodzenia do aktualnego stanu relacji polsko-niemieckich, poddany osądowi z zewnątrz zyskuje w tym kontekście nową wartość.

Wobec wyzwań współczesności uzasadnione są pytania o praktykę współpracy. Jak wykorzystać sprzyjający porozumieniu moment historyczny? Jakie bariery utrudniają współpracę? Co działa na jej korzyść? Jak współpracować mimo braku jednomyślności w ważnych dla stron kwestiach?

Wchodzimy na nową międzynarodową ścieżkę – wyciągamy praktyczne i uniwersalne wnioski z polsko-niemieckiego „studium przypadku”. Czynimy to przy świadomości, że nie wszystko daje się ze sobą porównać i że pierwszym warunkiem porozumienia jest zgoda na wielowymiarowość i złożoność świata, a także zdając sobie sprawę z roli, jaką w rozwiązywaniu konfliktów odgrywa upływ czasu. Nie pretendujemy do roli „ekspertów od porozumienia”, ale uważamy, że warto przyglądać się sprawdzonym rozwiązaniom. Nie chcemy pouczać, ale wspólnie się uczyć.

Do interdyscyplinarnej rozmowy zaprosiliśmy ekspertów z różnych krajów i rejonów świata, praktyków współpracy: polityków, historyków, dziennikarzy, aktywistów NGO. Inicjujemy debatę, którą Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej zamierza w przyszłości pogłębiać i kontynuować.

Program konferencji 

09:00 – 09:30 Rejestracja uczestników i gości

09:30 – 09:45 Powitanie
Wprowadzenie do tematu konferencji: Markus Meckel (FWPN)

09:45 – 11:15 Współpraca i spór
Moderacja: Basil Kerski („Dialog”, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk)

Adam Daniel Rotfeld (Polsko-Rosyjska Grupa do Spraw Trudnych, Warszawa)
Polska – Rosja: pamięć historyczna i przełamywanie stereotypów.

Šarūnas Liekis (Wydział Nauk Politycznych – Uniwersytet Witolda Wielkiego, Wilno)
Pułapki tożsamości. Perspektywy relacji polsko-litewskich.

Stefan Berger (Jean-Monnet-Centre of Excellence – University of Manchester)
Kaliningrad: o praktyce sąsiedztwa.

        Komentarz 1 
        Irina Kobrinskaya (Instytut Światowej Gospodarki i Stosunków Międzynarodowych RAN, Moskwa) 
        Komentarz 2 
        Nataly Jung-Hwa Han (Stowarzyszenie Koreańskie, Berlin) 
        Komentarz 3 
        Maciej Zaremba (Dagens Nyheter, Sztokholm)

11:15 – 11:30 Przerwa na kawę

11:30 – 13:00 Współpraca i porozumienie
Moderacja: Albrecht Lempp (FWPN)

Cornelia Pieper (minister Stanu i pełnomocnik ds. współpracy niemiecko-polskiej)
Jak stabilne jest porozumienie polsko-niemieckie? Nowe „między nami”.

Janusz Reiter (Centrum Stosunków Międzynarodowych, Warszawa)
Polsko-niemiecka wspólnota interesów: w poszukiwaniu nowej narracji.

Joanna Mytkowska (Muzeum Sztuki Nowoczesnej, Warszawa)
Dialog przez sztukę. O roli sztuki w debacie publicznej.

         Komentarz 1 
         Étienne François (Centrum Francuskie – Freie Universität Berlin) 
         Komentarz 2 
         Fikret Adanir (Wydział Sztuki i Nauk Społecznych – Uniwersytet Sabanci, Stambuł)

13:00 – 14:00 Lunch

14:00 – 15:00 Okrągły stół. Dyskusja.
Robert Traba (Centrum Badań Historycznych PAN, Berlin)

15:00 – 15:30 Szkice na przyszłość
Edmund Wnuk-Lipiński (FWPN) i Kai-Olaf Lang (Stiftung Wissenschaft und Politik, Berlin)

miejsce: Centrum Zielna,  ul. Zielna 37, Warszawa | termin: 12 października 2011