Spotkanie wokół książki Tytusa Jaskułowskiego

Spotkanie wokół książki prof. Tytusa Jaskułowskiego „Dyplomacja w oczach wywiadu. Geneza, przebieg oraz efekty wizyty Hansa-Dietricha Genschera w PRL w styczniu 1988 r. w świetle pracy analitycznej i operacyjnej MSW – studium przypadku". Z autorem z rozmawiać będzie prof. Witold Góralski. Spotkanie poprowadzi dr Paweł Popieliński z Instytutu Studiów Politycznych PAN. Czy symbol przełomu, jak określano gest pojednania między polskim premierem Tadeuszem Mazowieckim i zachodnioniemieckim kanclerzem Helmutem Kohlem podczas mszy w Krzyżowej w 1989 roku, obrazował rzeczywistą zmianę w relacjach polsko-niemieckich? Jaki obraz stosunków polsko-niemieckich przynosi analiza dokumentów dyplomatycznych i wywiadowczych, które powstały tuż przed przełomem 1989 roku? W jaki sposób działania służb oraz widoczne w źródłach tarcia między dyplomacją a wywiadem i kontrwywiadem wpływały na kształtowanie polityki zagranicznej PRL? Z Niemcami od stuleci łączą Polskę złożone relacje. Po II wojnie światowej skomplikowały się one jeszcze bardziej, także w świetle podziału państwa niemieckiego na NRD (sojusznik w obrębie obozu socjalistycznego) i RFN (przeciwnik zza żelaznej kurtyny). Po 1989 roku sytuacja się zmieniła. Zjednoczenie Niemiec, przemiany w państwach Europy Środkowo-Wschodniej, a wreszcie przystąpienie Polski do NATO i UE spowodowały, że stanęliśmy wobec konieczności ułożenia sobie na nowo relacji z zachodnim sąsiadem. Aby lepiej zrozumieć wciąż istniejące problemy we wzajemnych stosunkach, warto przyjrzeć się okresowi tuż przed przemianami 1989 roku. Autor prezentowanej publikacji przeanalizował – pojawiające się z rzadka wśród badaczy – przekonanie, że momentem przełomowym w relacjach polsko-niemieckich wcale nie była wizyta Kohla w Polsce w 1989 roku, a o rok wcześniejsze odwiedziny ministra spraw zagranicznych RFN Hansa Dietricha Genschera. Zarysował najpierw węzłowe międzynarodowe i bilateralne uwarunkowania polityczne relacji PRL i RFN, a następnie – bezpośrednie przesłanki zmian owych relacji w drugiej połowie lat 80. XX w. Na tym tle przedstawił przygotowania do wizyty Genschera, jej przebieg oraz działania podjęte później przez MSZ i MSW, a także oceny medialne i polityczne. Podjął też próbę odpowiedzi na pytanie, na ile przebieg oraz efekty wizyty Genschera były rzeczywiście przełomowe oraz na ile i czy w ogóle wpłynęły one na sposób kształtowania polskiej polityki zagranicznej wobec Niemiec w trakcie zmian zainicjowanych w 1989 r. i po tej dacie. Ogromną wartość pracy stanowi gruntowna kwerenda źródłowa. Autor korzystał m.in. z dostępnej spuścizny archiwalnej MSW, odtajnionej polskiej i zachodnioniemieckiej dokumentacji dyplomatycznej, akt zainteresowanych wizytą instytucji rządowych RFN, a także coraz szerzej dostępnych akt wywiadowczych służb specjalnych państw trzecich (CIA, Stasi). Szczególną uwagę zwrócił na spuściznę ambasad, departamentów MSZ w centralach w Bonn i Warszawie, które odpowiadały za relacje dwustronne, a także na osobny zbiór depesz przesyłanych z central zainteresowanych resortów spraw zagranicznych do odnośnych ambasad i z powrotem. W kontekście akt wywiadowczych korzystał m.in. ze wszystkich zachowanych meldunków i opracowań tajnych współpracowników, względnie kontaktów operacyjnych departamentów I i II MSW w RFN oraz PRL, opracowań tworzonych w rezydenturze wywiadu w Kolonii, centrali wywiadu w Warszawie – przekazywanych potem najwyższym władzom PRL. Analizował ponadto dostępne źródła prasowe: polskie, zachodnioniemieckie i anglojęzyczne, włączając w to także tytuły wydawane przez opozycję polityczną w PRL, zarówno w kraju, jak i poza nim. Publikację wydano z finansowym wsparciem Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej. Promocja towarzyszy XXXII Targom Książki Historycznej. Książkę będzie można kupić na stoisku Wydawnictw Uniwersytetu Warszawskiego nr 58 z 20% rabatem.