72. rocznica zdobycia gmachu PAST-y przez powstańców warszawskich

19 sierpnia, w przededniu 72. rocznicy zdobycia gmachu PAST-y przez powstańców warszawskich przy ul. Zielnej 39 w Warszawie odbyły się uroczystości związane z obchodami tej rocznicy z udziałem pocztów sztandarowych oraz delegacji urzędów, instytucji wojskowych, organizacji kombatanckich i społecznych.

Podczas uroczystości dokonano odsłonięcia tablicy upamiętniającej rotmistrza Henryka Leliwę-Roycewicza, dowódcę Batalionu „Kiliński”, który 20 sierpnia 1944 roku zdobył gmach PAST-y. W uroczystościach rocznicowych wzięła udział delegacja FWPN na czele z dyrektorem, członkiem Zarządu, prof. dr hab. Krzysztofem Miszczakiem, która złożyła wieniec przed tablicą pamiątkową Batalionu „Kiliński”.

Prób zdobycia PASTy było pięć. W zdobywaniu gmachu uczestniczyło wiele współpracujących ze sobą grup, łącznie ok. 300 osób. Załogę PASTy, wzmocnioną 1 sierpnia 1944 r., stanowiło ok. 150 niemieckich żołnierzy. Ostatecznie gmach zajęto nocą 20 sierpnia 1944 r. Budynek PASTy zbudowany w 1904 r. był najwyższy w Królestwie Polskim i Rosji. Przeznaczony na centralę telefoniczną miał mocną konstrukcję i wysokie pomieszczenia.

Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej, jako instytucja sąsiadująca z głównym organizatorem uroczystości rocznicowych Fundacją Polskiego Państwa Podziemnego, od lat bierze w nich udział. FWPN organizuje także współorganizuje działania edukacyjne, przybliżające historię budynków przedwojennej Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej PAST m.in. poprzez prezentację wystawy „Powrót miasta. Zielna 37 i okolice – wczoraj, dziś, jutro” oraz wirtualnego spaceru po Grzybowie na urządzenia mobilne.

Program obchodów 72 rocznicy zdobycia PAST-y dostępny jest na stronie: http://www.fundacja-ppp.pl/-

O godz. 17.00 na IV piętrze gmachu PAST-y przy ulicy Zielnej 39 będzie można zobaczyć wystawę FWPN „Powrót miasta. Zielna 37 i okolice – wczoraj, dziś, jutro.” To pierwsze kompleksowe przedstawienie dziejów Grzybowa ostatnich 150 lat. Po wystawie oprowadzi jej autor i kurator Tomasz Markiewicz.

Na tle dziejów Grzybowa zostały opowiedziane losy niezwykłych budynków: Zielna 37 i 39, czyli pierwszej warszawskiej centrali telefonicznej (znanej przed II wojną światową pod skrótem PAST-a od Polskiej Akcyjnej Spółki Telefonicznej) i pierwszego „wieżowca” w Warszawie i ówczesnym imperium rosyjskim. W tym miejscu splata się ze sobą historia powstawania nowoczesnego miasta (telefonia, elektryfikacja, nowe technologie budowlane), zmian społecznych (emancypacja kobiet) i pamięć o wielokulturowej, otwartej Warszawie (tu spotykała się Warszawa chrześcijańska z żydowską). Wszystko to zderza się z burzliwą historią XX wieku. Ta część stolicy została poważnie zniszczona już we wrześniu 1939, tu stanął mur getta, a zdobycie PAST-y stało się jednym z największych sukcesów militarnych AK. Grzybów został przez Niemców niemal całkowicie zrównany z ziemią, czego skutkiem są pozostałe do dziś niezabudowane połacie tej części Śródmieścia.

Ideą wystawy jest zilustrowanie, jak powoli miasto „wraca” do ciężko doświadczonego przez historię Grzybowa i zachęcenie decydentów miejskich oraz potencjalnych inwestorów do wspierania tego procesu. W jakimś sensie zapoczątkowała to Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej, która zrekonstruowała  do stanu z 1904 r. dawny budynek PAST-y przy Zielnej 37 i rozbudowała go o 2 budynki biurowe.