„Stosunki polsko-niemieckie jako kluczowy czynnik europejskiego bezpieczeństwa”

Instytut Europy Rosyjskiej Akademii Nauk we współpracy z Ambasadą RP oraz Ambasadą Niemiec zorganizowały 20 czerwca 2016 roku w Moskwie konferencję z okazji 25-lecia podpisania Traktatu między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy oraz Polsko-Niemieckiego Traktatu Granicznego.

W ramach konferencji „Stosunki polsko-niemieckie jako kluczowy czynnik europejskiego bezpieczeństwa” wystąpili  między innymi polscy, niemieccy i rosyjscy eksperci i naukowcy.

Skróty wystąpień zostały zamieszczone w dwumiesięczniku Instytutu Europy Rosyjskiej Akademii Nauk datowanym na lipiec – sierpień 2016.

W konferencji wystąpił m.in. Cornelius Ochmann – Dyrektor Fundacji Współpracy Polsko-Niemieckiej z referatem zatytułowanym „Nowa wschodnia polityka” oraz prof. Piotr Madajczyk – kierownik Zakładu Studiów nad Niemcami w Instytucie Studiów Politycznych PAN z wykładem „Polsko –niemiecka umowa z 1991 roku – 25 lat później”.

Dyr. Ochmann w swoim wystąpieniu skupił się przede wszystkim na rozwoju stosunków polsko-niemieckich po podpisaniu 14 listopada 1990 Polsko-Niemieckiego Traktatu Granicznego i Traktatu o dobrym sąsiedztwie z 17 czerwca 1991 roku oraz analizie współpracy w ramach trójkąta Niemcy-Polska-Rosja w kontekście polityki wschodniej Niemiec. Podkreślił dużą rolę Polski w kształtowaniu polityki bezpieczeństwa Unii Europejskiej oraz wpływ stanu polsko-rosyjskich stosunków na  dialog UE z Rosją.  Biorąc pod uwagę ww. fakty stwierdził, iż współpraca Polski  i Niemiec w odniesieniu do Rosji stała się ważna również przy rozwiązywaniu kryzysu na Ukrainie. Zwrócił uwagę na fakt, iż Polska nie bierze jednak udziału w rozmowach formatu normandzkiego.

Niestety są też realizowane projekty, które ochładzają stosunki polsko-niemieckie, jak np. budowa gazociągów łączących Niemcy i Rosję, które to działania, zdaniem dyr. Ochmanna, nie są wymierzone w Polskę, a poprawiają bezpieczeństwo energetyczne Unii Europejskiej. Jednak z perspektywy Polski wygląda to zupełnie inaczej. Przyznał też, że aktualnie sytuacja w Rosji jest na tyle skomplikowana, że ryzykowne jest prowadzenia tam długoletnich inwestycji.

Mimo tej złożonej sytuacji Niemcy chcą mieć dobre stosunki z Rosją i popierają rozwój dialogu UE-Rosja. Opowiadają się także za współpracą z innymi krajami byłego ZSRR i przykładem tego typu działań jest poparcie dla inicjatywy Partnerstwa Wschodniego, którego jednym z inicjatorów była Polska.

W posumowaniu zwrócił uwagę m.in. na złożoność obecnej sytuacji nie tylko w Europie, ale i na świecie, na wyzwania związane z polityką Rosji, kryzys migracyjny w Europie, Brexit  czy stagnację w USA w przeddzień wyborów prezydenckich.

Prof. Madajczyk w swoim wystąpieniu przeanalizował Traktat między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy w kontekście polskiej polityki zagranicznej. Autor zwrócił uwagę, w jaki sposób treść tego traktatu wpływała na stosunki polsko-niemieckie w odniesieniu do kluczowych wyzwań europejskiej polityki bezpieczeństwa. Podkreślił też, że niektóre punkty tego traktatu w dalszym ciągu odgrywają ważną rolę w stosunkach obu krajów, a jednocześnie liczne sporne kwestie do dzisiaj nie straciły na aktualności. Główne różnice wynikają z tego, że Polska i Niemcy zupełnie inaczej widzą rozwój UE oraz jej politykę bezpieczeństwa i stosunki z USA.

Zwrócił uwagę, jak ważną kwestią w stosunkach polsko-niemieckich  było uregulowanie statusu granicy między obydwoma państwami i jaki miało to wpływ na ich późniejszą politykę zagraniczną.

Podkreślił także, że zgodnie z traktatem Polska w okresie transformacji mogła liczyć na wsparcie Niemiec w modernizacji społecznych, ekonomicznych i politycznych struktur kraju, jak i na pomoc w spełnieniu warunków potrzebnych do wstąpienia do struktur  NATO i UE.

W podsumowaniu autor zwrócił uwagę, że traktat był zawierany w zupełnie innych warunkach politycznych i ekonomicznych. W obecnej sytuacji straciły na znaczeniu zarówno Trójkąt Weimarski jak i Grupa Wyszehradzka. Kryzys przechodzi także inicjatywa Partnerstwa Wschodniego. Od 2013 roku ważną role odgrywają problemy na Ukrainie. Poza tym Polska i Niemcy mają różne podejście do definicji pojęcia bezpieczeństwa.

Należy jednak podkreślić, że współpraca polsko-niemiecka odgrywa kluczową rolę w polityce wschodniej EU, a Niemcy w 2016 podjęły decyzję o umocnieniu wschodniej flanki NATO. Rozpoczęta na początku lat dziewięćdziesiątych dwudziestego wieku współpraca mimo, że nie zapobiegła kolizji interesów, to jednak umożliwiła prowadzenie dialogu zarówno dwustronnego, jak i w ramach struktur Unii Europejskiej.

Konferencja ta była ważnym wydarzeniem, ponieważ naukowcy z Rosji mogli zapoznać się ze stanowiskiem ekspertów z Polski i z Niemiec odnośnie wyżej wymienionych zagadnień.